Chào bạn, có bao giờ bạn nghe đến cụm từ “đa khuyết tật” chưa? Có lẽ bạn đã từng gặp hoặc biết đến những người không chỉ gặp một mà đến hai hoặc nhiều hơn các dạng khuyết tật khác nhau. Vậy, “đa khuyết tật” thực sự là gì? Tình trạng này có những đặc điểm gì và cần được hỗ trợ như thế nào? Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu sâu hơn về “đa khuyết tật” để có cái nhìn rõ ràng và đầy đủ hơn về vấn đề này nhé.
Đa khuyết tật được hiểu như thế nào?
Để bắt đầu, chúng ta cần hiểu rõ định nghĩa “đa khuyết tật” là gì. Theo định nghĩa chính thức, đa khuyết tật (multiple disabilities) là tình trạng một người đồng thời mắc từ hai dạng khuyết tật trở lên, trong đó mỗi dạng khuyết tật đều đủ nặng để gây ra những nhu cầu hỗ trợ đặc biệt.
Điều quan trọng cần nhấn mạnh ở đây là “từ hai dạng khuyết tật trở lên” và “mỗi dạng đều đủ nặng”. Điều này có nghĩa là, để được xác định là đa khuyết tật, một người không chỉ đơn thuần có hai khuyết tật, mà các khuyết tật này phải có mức độ ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống và sinh hoạt hàng ngày của họ.
Ví dụ, một người vừa bị khiếm thị (khuyết tật nhìn) và vừa bị bại não (khuyết tật vận động) sẽ được coi là đa khuyết tật. Hoặc một người vừa bị điếc (khuyết tật nghe) và vừa bị chậm phát triển trí tuệ (khuyết tật trí tuệ) cũng được xem là đa khuyết tật.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, không phải cứ có hai khuyết tật là sẽ được coi là đa khuyết tật. Ví dụ, một người bị cận thị (khuyết tật nhìn nhẹ) và bị nói lắp (khuyết tật ngôn ngữ nhẹ) thì có thể không được coi là đa khuyết tật, vì mức độ ảnh hưởng của từng khuyết tật có thể không đủ lớn để gây ra những nhu cầu hỗ trợ đặc biệt đáng kể.
Các dạng khuyết tật thường gặp trong đa khuyết tật
Đa khuyết tật có thể bao gồm rất nhiều sự kết hợp khác nhau giữa các dạng khuyết tật. Tuy nhiên, có một số dạng kết hợp phổ biến hơn cả mà chúng ta thường gặp, bao gồm:
- Khuyết tật trí tuệ và khuyết tật vận động: Đây là một trong những dạng đa khuyết tật phổ biến nhất. Người bệnh vừa gặp khó khăn trong nhận thức, học tập, vừa gặp khó khăn trong vận động, di chuyển. Ví dụ như trẻ bị bại não kèm theo chậm phát triển trí tuệ.
- Khuyết tật trí tuệ và khuyết tật giác quan (nghe, nhìn): Sự kết hợp giữa khuyết tật trí tuệ với khiếm thính hoặc khiếm thị cũng khá thường gặp. Người bệnh vừa gặp khó khăn trong nhận thức, vừa gặp khó khăn trong tiếp nhận thông tin từ môi trường xung quanh qua thị giác hoặc thính giác. Ví dụ như trẻ bị hội chứng Usher (vừa điếc bẩm sinh vừa bị viêm võng mạc sắc tố gây mù).
- Khuyết tật vận động và khuyết tật giác quan: Một số người vừa gặp khó khăn trong vận động, vừa gặp khó khăn về nghe hoặc nhìn. Ví dụ như người bị chấn thương cột sống gây liệt hai chân và đồng thời bị điếc do ảnh hưởng của chấn thương.
- Khuyết tật phát triển (tự kỷ, tăng động giảm chú ý) kết hợp với các dạng khuyết tật khác: Trẻ tự kỷ hoặc trẻ tăng động giảm chú ý đôi khi cũng có thể đi kèm với các dạng khuyết tật khác như khuyết tật trí tuệ, khuyết tật ngôn ngữ, hoặc khuyết tật vận động.
Lưu ý: Đây chỉ là một vài ví dụ về các dạng kết hợp đa khuyết tật phổ biến. Trên thực tế, có vô vàn sự kết hợp khác nhau, và mỗi người đa khuyết tật là một cá thể riêng biệt với những đặc điểm và nhu cầu hỗ trợ khác nhau.
Nguyên nhân nào dẫn đến đa khuyết tật?
Nguyên nhân gây ra đa khuyết tật rất phức tạp và có thể khác nhau tùy từng trường hợp. Tuy nhiên, chúng ta có thể chia các nguyên nhân này thành một số nhóm chính:
- Nguyên nhân trước sinh: Các yếu tố tác động trong thời kỳ mang thai có thể gây ra đa khuyết tật, ví dụ như:
- Nhiễm trùng bào thai: Mẹ bầu bị nhiễm các bệnh như rubella [[1, 2, 3]], cytomegalovirus (CMV), toxoplasmosis có thể gây tổn thương não bộ và các cơ quan khác của thai nhi, dẫn đến đa khuyết tật.
- Tiếp xúc với chất độc hại: Mẹ bầu tiếp xúc với hóa chất độc hại, phóng xạ, hoặc sử dụng một số loại thuốc không an toàn trong thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ dị tật và đa khuyết tật ở thai nhi.
- Bệnh lý của mẹ: Mẹ bầu mắc các bệnh như tiểu đường thai kỳ, cao huyết áp, tiền sản giật có thể làm tăng nguy cơ sinh con bị đa khuyết tật.
- Yếu tố di truyền: Một số hội chứng di truyền có thể gây ra đa khuyết tật.
- Nguyên nhân trong khi sinh: Các biến chứng xảy ra trong quá trình sinh nở có thể gây tổn thương cho trẻ sơ sinh, dẫn
- Ngạt khi sinh: Thiếu oxy lên não trong quá trình sinh có thể gây tổn thương não bộ, dẫn đến bại não và các khuyết tật khác.
- Sinh non, nhẹ cân: Trẻ sinh non và nhẹ cân có nguy cơ cao bị các vấn đề về phát triển thần kinh, gây ra đa khuyết tật.
- Chấn thương khi sinh: Sử dụngForceps hoặc giác hút không đúng cách trong quá trình sinh có thể gây chấn thương cho trẻ, dẫn đến các di chứng về vận động, trí tuệ.
- Nguyên nhân sau sinh: Các yếu tố tác động sau khi sinh ra cũng có thể gây ra đa khuyết tật, ví dụ như:
- Bệnh tật: Các bệnh nhiễm trùng như viêm màng não, viêm não, hoặc các bệnh lý khác như xuất huyết não, u não ở trẻ nhỏ có thể gây tổn thương não bộ, dẫn đến đa khuyết tật.
- Tai nạn, chấn thương: Tai nạn giao thông, tai nạn sinh hoạt, hoặc bạo lực gây chấn thương vùng đầu có thể dẫn đến đa khuyết tật.
- Ngộ độc: Ngộ độc hóa chất, ngộ độc chì có thể gây tổn thương hệ thần kinh, dẫn đến đa khuyết tật.
Những khó khăn đặc biệt của người đa khuyết tật
Người đa khuyết tật phải đối mặt với những khó khăn và thách thức lớn hơn rất nhiều so với người chỉ có một dạng khuyết tật. Sự kết hợp của nhiều dạng khuyết tật khiến cho cuộc sống của họ trở nên phức tạp và khó khăn hơn trên nhiều phương diện.
- Giao tiếp: Nếu một người vừa bị khiếm thính vừa bị chậm phát triển trí tuệ, việc giao tiếp sẽ trở nên vô cùng khó khăn. Họ có thể không nghe rõ để tiếp nhận thông tin, đồng thời lại gặp khó khăn trong việc hiểu và diễn đạt ngôn ngữ.
- Vận động và di chuyển: Người bị đa khuyết tật vận động và trí tuệ có thể gặp khó khăn gấp bội trong việc tự di chuyển, đi lại, hoặc thực hiện các hoạt động hàng ngày. Họ có thể cần sự hỗ trợ toàn diện trong mọi sinh hoạt.
- Học tập: Việc học tập đối với trẻ đa khuyết tật đòi hỏi sự kiên trì, nỗ lực rất lớn từ cả trẻ, gia đình và nhà giáo dục. Các em có thể cần chương trình học tập cá nhân hóa, phương pháp dạy đặc biệt và sự hỗ trợ liên tục của các chuyên gia.
- Sinh hoạt cá nhân: Những hoạt động sinh hoạt cá nhân hàng ngày như ăn uống, vệ sinh cá nhân, mặc quần áo cũng có thể là thách thức lớn đối với người đa khuyết tật. Họ có thể cần sự trợ giúp của người khác trong hầu hết mọi hoạt động.
- Sức khỏe: Người đa khuyết tật thường có sức khỏe yếu hơn so với người bình thường, dễ mắc các bệnh lý kèm theo, và cần được chăm sóc y tế đặc biệt.
- Tâm lý và tinh thần: Việc phải đối mặt với nhiều khó khăn cùng lúc có thể khiến người đa khuyết tật dễ bị tổn thương về mặt tâm lý, dễ cảm thấy tự ti, mặc cảm, cô đơn, và có nguy cơ cao mắc các rối loạn tâm thần như trầm cảm, lo âu.
Phương pháp hỗ trợ toàn diện cho người đa khuyết tật
Để hỗ trợ người đa khuyết tật một cách hiệu quả, chúng ta cần áp dụng phương pháp tiếp cận toàn diện, đa ngành, bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau:
- Y tế:
- Chẩn đoán và đánh giá toàn diện: Cần đánh giá kỹ lưỡng, toàn diện về các dạng khuyết tật, mức độ khuyết tật, các vấn đề sức khỏe đi kèm, và các chức năng hiện tại của người bệnh.
- Điều trị và can thiệp y tế: Điều trị các bệnh lý nền, bệnh lý kèm theo (nếu có). Can thiệp phục hồi chức năng để cải thiện vận động, ngôn ngữ, giao tiếp, và các kỹ năng khác.
- Chăm sóc sức khỏe định kỳ: Theo dõi sức khỏe thường xuyên, phát hiện và xử lý sớm các vấn đề sức khỏe phát sinh.
- Giáo dục:
- Giáo dục đặc biệt: Cung cấp chương trình giáo dục đặc biệt phù hợp với nhu cầu và khả năng của từng cá nhân. Chú trọng phát triển các kỹ năng giao tiếp, vận động, sinh hoạt tự lập, và các kỹ năng học tập cơ bản.
- Giáo dục hòa nhập (nếu có thể): Tạo điều kiện để trẻ đa khuyết tật được hòa nhập học tập ở các trường mầm non, trường phổ thông bình thường (tùy theo khả năng và mức độ khuyết tật).
- Đội ngũ giáo viên chuyên biệt: Đảm bảo có đội ngũ giáo viên được đào tạo chuyên sâu về giáo dục đặc biệt, có kiến thức và kỹ năng để hỗ trợ trẻ đa khuyết tật.
- Phục hồi chức năng:
- Vật lý trị liệu: Cải thiện vận động, tăng cường sức mạnh cơ bắp, phòng ngừa co cứng khớp, biến dạng.
- Ngôn ngữ trị liệu: Phát triển khả năng giao tiếp, ngôn ngữ, lời nói (nếu có thể).
- Hoạt động trị liệu: Rèn luyện các kỹ năng sinh hoạt hàng ngày, kỹ năng tự phục vụ, kỹ năng vui chơi, giải trí.
- Âm ngữ trị liệu: Hỗ trợ phát triển khả năng nghe, cảm thụ âm thanh (đối với người khiếm thính).
- Hướng nghiệp trị liệu: Định hướng nghề nghiệp, chuẩn bị kỹ năng làm việc phù hợp với khả năng của người đa khuyết tật.
- Công tác xã hội và hỗ trợ tâm lý:
- Tư vấn tâm lý: Hỗ trợ người đa khuyết tật và gia đình đối diện với những khó khăn về tâm lý, cảm xúc. Nâng cao sự tự tin, lạc quan, và khả năng ứng phó với stress.
- Kết nối cộng đồng: Tạo cơ hội để người đa khuyết tật tham gia các hoạt động xã hội, giao lưu, kết bạn, giảm bớt sự cô lập.
- Hỗ trợ tài chính và pháp lý: Cung cấp thông tin, tư vấn về các chính sách hỗ trợ của nhà nước, các nguồn lực xã hội, và các vấn đề pháp lý liên quan đến quyền lợi của người khuyết tật.
- Gia đình và cộng đồng:
- Gia đình là trung tâm: Gia đình đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng, và hỗ trợ người thân đa khuyết tật. Cần tạo môi trường gia đình yêu thương, chấp nhận, và khuyến khích sự phát triển của người bệnh.
- Cộng đồng thân thiện và hòa nhập: Xây dựng cộng đồng thân thiện, cởi mở, và tôn trọng sự đa dạng. Nâng cao nhận thức về đa khuyết tật, xóa bỏ kỳ thị và phân biệt đối xử. Tạo điều kiện để người đa khuyết tật được tham gia đầy đủ vào các hoạt động của cộng đồng.
Câu chuyện và tấm gương về người đa khuyết tật
Mặc dù phải đối mặt với nhiều khó khăn, nhưng có rất nhiều người đa khuyết tật đã vượt lên số phận, sống một cuộc sống ý nghĩa và đóng góp cho xã hội. Những câu chuyện về nghị lực, ý chí và thành công của họ là nguồn cảm hứng vô tận cho tất cả chúng ta.
Ví dụ, có những người đa khuyết tật vừa bị mù, vừa bị điếc, nhưng vẫn trở thành nhà văn, nhà hoạt động xã hội, nhà vô địch thể thao. Họ đã chứng minh rằng, khuyết tật không thể ngăn cản con người vươn lên và đạt được ước mơ của mình.
Kết luận: Đa khuyết tật – Thấu hiểu và đồng hành
Đa khuyết tật là một tình trạng phức tạp và đầy thách thức. Người đa khuyết tật cần sự quan tâm, thấu hiểu và hỗ trợ đặc biệt từ gia đình, cộng đồng và xã hội. Bằng sự chung tay của tất cả chúng ta, chúng ta có thể tạo ra một môi trường sống tốt đẹp hơn, hòa nhập hơn, và trao cho người đa khuyết tật cơ hội để phát triển hết tiềm năng của mình.
Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về “đa khuyết tật là gì?” và những vấn đề liên quan. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi hoặc muốn chia sẻ kinh nghiệm, xin vui lòng để lại bình luận bên dưới nhé!
